CHARLES MACFARLANE – KONSTANTINOPEL AR 1828

“KONSTANTINOPEL AR 1828” 1830 İSVEÇ BASKISI …

Tanzimat’ın hemen öncesinde Osmanlı İmparatorluğu’nun iç ve dış politik durumunu, ticarî, iktisadi, askerî organizasyonunu, nüfusunun etnik bileşimini ve günlük yaşamını birinci elden bilgilere dayanarak batılı bir gözle anlatan, bugün dahi kullanılan temel kaynaklardan biri… İlk olarak “Genç Türkler” (Jeune Turc)” kavramı bu kitapta kullanılmıştır.

Charles MacFarlane (1799-1858), 1827-1828 yıllarında Ege Adaları üzerinden Türkiye’ye ilk gelişinde İstanbul ve Anadolu’yu on altı ay boyunca gezmiştir. Daha sonra 1847’de tekrar Türkiye’ye gelmiştir. Charles MacFarlane İstanbul’da kaldığı sırada Üsküdar’daki ve Levent Çiftliği’ndeki askerî kışlaları gezdi, Türk bandosunu inceledi, Sadrazam tarafından kabul edildi, Sultanın kurban bayramında katıldığı törenleri izledi, donanmayı gözlemledi, Boğaz’daki kaleleri dolaştı, Serasker Hüseyin Paşa ile konuştu. Gezilerinde yaptığı gözlemler ve edindiği bilgilerden oluşan eser, yazıldığı dönemde (Tanzimat’ın hemen öncesinde) İmparatorluğun iç ve dış politik durumunu, ticarî, iktisadi, askerî organizasyonunu, nüfusunun etnik bileşimini ve günlük yaşamını birinci elden bilgilere dayanarak batılı bir gözle anlatan temel kaynaklardan biri olarak kabul edilmiştir. Macfarlane’in kitabın önsözünde Montesquieu’den alıntılayarak teyit ettiği şu gözlem oldukça ilginçtir: “Osmanlıların kötülüğü, cahilliği, batıllığı, gavurlara karşı sofuca hakaretleri ne olursa olsun; halk sanki bu dünyaya çubuk yakıp söndürmeye gelmiş. En büyük mutluluğu hareketsizlikte buluyorlar ve çok uyumlu komşuluk ilişkileri var. Montesquieu der ki; “Türkler, bu dünyada büyük bir imparatorluğa lüzumsuzmuşçasına sahip olan en kendine özgü halktır.” Osmanlı toplumundaki değişim rüzgarlarına dair yaptığı gözlem ve tespitleri çerçevesinde “Genç Türkler” (Jeune Turc)” kavramını dönemin genç Osmanlı nesline atıfta bulunmak üzere ilk defa kullanan Charles MacFarlane’dir. Bu kavram ilk defa bu eserde kullanılmıştır ve MacFarlane’in “1828’de İstanbul” adını verdiği gezi notları bugün bütün tarih araştırmacıları tarafından bir kaynak olarak kullanılmaktadır.