ARMINIUS VAMBERY – VOYAGES D’UN FAUX DERVICHE DANS L’ASIE CENTRALE

II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİ’NDE İSTANBUL’DA YAŞAMIŞ VE SARAYA YAKINLIĞIYLA BİLİNEN ÜNLÜ MACAR TÜRKOLOG VAMBERY’YE “SAHTE DERVİŞ” SIFATININ TAKILMASINA NEDEN OLAN, DERVİŞ KILIĞINDA ORTA ASYA YOLCUĞUNU ANLATAN MEŞHUR SEYAHATNAME... 34 TAM SAYFA GRAVÜR EŞLİĞİNDE...

II. Abdülhamid döneminde İstanbul’da yaşamış, ileri seviyede Türkçe bilen ve saraya yakınlığıyla bilinen ünlü Macar Türkolog Arminius Vambery’nin (1932-1913) halk arasında “Sahte Derviş” adıyla anılmasına sebep olan, 1862-1864 yılları arasında Sünni derviş kılığında Raşid Efendi adıyla Orta Asya’daki yolculuğunu konu alan meşhur seyahatname. İstanbul’dan yola çıkarak Trabzon’a oradan da Tebriz’e geçen Vambery, Temmuz 1862’de Tebriz’den Tahran’a (Pers) gitti. Tahran’da birkaç ay kaldıktan sonra İsfahan’ı ve ardından Şiraz’ı ziyaret etti. 1863 yılının Ocak ayının ortalarında Tahran’a döndüğünde, Semerkant’a giderken Mekke’den dönen bir grup hacı kervanına katılarak yola çıktı. Kervan, 28 Mart 1863’te Tahran’dan ayrıldı. Kervanla birlikte Orta Asya çöllerini (Karakum, Zencan ve Kazvin) geçti. Haziran 1863’te Özbekistan’daki Harezm’e (bugünkü Hiva) geldi ve burada Han Muhammed ile yaptığı röportaj da dahil olmak üzere başarılı bir şekilde Raşid Efendi olarak kendini tanıtmaya devam etti. Buhara’yı geçtikten sonra Semerkant’a vardığında, yerel emirin şüphesini çekti, ancak yarım saatten fazla bir sorgulamadan sonra onu sadık olduğuna ikna etmeyi başardı. Emir ona hediyeler yükledikten sonra yolculuğuna devam etmesine izin verdi. Daha sonra Herat’a giden yeni bir kervana katılmak için yol arkadaşlarına veda etti. (Kerki’de Balkh ve Mezar-ı Şerif’i ziyaret etmek için bir an için kervandan ayrıldı). Herat’tan Meşhed’e (burada dervişlik görevinden vazgeçmeye karar verdi) gitti ve 19 Ocak 1864’te Tahran kapılarına geldi. 1864 Mart’ında Trabzon ve Erzurum’dan geçerek İstanbul’a döndü. Daha sonra, tüm notlarının küçük bir defterde gizlice alınmış bir tür koleksiyonu olan “Orta Asya’da Seyahatler” adlı müzayedede satışa sunulan bu seyahatnameyi yayınladı.