25. ONLINE Müzayede; Nadir Kitaplar, Efemera ve Obje Müzayedesi

1798 yılında Octavien Dalvimart’ın Osmanlı ülkesine yaptığı seyahat sırasında çizilen bu gravürler, Osmanlı toplumunun tüm sivil ve idari kesimlerinin modernleşme öncesindeki kıyafetlerini göstermektedir. Bu albümün ilginç yanlarından biri de Kızlarağası, Kapıcıbaşı gibi Osmanlı Saray teşkilatının önemli tiplerinin kıyafetlerini göstermesi, diğer albümlerde pek rastlanmayan Yahudi, Tatar, Suriyeli gibi sivil kesimin kıyafetleri hakkında bilgi vermesidir. Çizimlerin III. Selim döneminde yapıldığını düşünürsek, elimizdeki albüm, II. Mahmud ve Abdülmecid dönemlerinde gerçekleşecek olan batılılaşma hareketlerinin hemen öncesinde Osmanlı kıyafetlerinin bir anlamda fotoğrafını çekmektedir. Dalvimart albümün metin kısmını d’Ohsson, d’Herbelot, Dallaway, Olivier, de Tott, Montague, Tournefort gibi yazarların eserlerindeki anlatımlarına dayanarak kaleme almıştır.

1803-1810 yılları arasında İstanbul'da bulunan Fransa Kralı'nın Doğu dilleri tercümanı Jouannin’in (1783-1844) Osmanlı İmparatorluğu’nun başlangıcından II. Mahmud'un saltanatına kadar olan dönemi kapsayan Osmanlı Tarihi, özellikle gravürleri ile dikkat çekmektedir. 96 adet gravür genellikle Grelot, Barlett, d'Ohsson gibi önemli kaynaklardan alınmıştır. Jouannin Fransa kralının birinci tercümanı ve College Louis le Grand’da direktördü. İstanbul’da bulunan “Ecole des Jeunes de Langues”de okudu. 1803-1810 arasında Ortodoğu’yu gezdi. 1817-1826 arasında bölgeye ikinci bir gezi daha yaptı. Jouannin’in topladığı materyal Dupre, Tancoigne, Andreossy gibi döneminin yazarlarına kaynak olmuştur. “l’Univers Histoire et Description de Tous les Peuples” dizisi içinde yayınlanmıştır. Bu eserin Osmanlı İmparatorluğu Askerlik Sanatı Örf ve Adetleri (İstanbul, 2000) başlığıyla Türkçe çevirisi yayınlanmıştır.

Charles MacFarlane (1799-1858), 1827-1828 yıllarında Ege Adaları üzerinden Türkiye'ye ilk gelişinde İstanbul ve Anadolu'yu on altı ay boyunca gezmiştir. Daha sonra 1847'de tekrar Türkiye'ye gelmiştir. Eser, yazıldığı dönemde (Tanzimat'ın hemen öncesinde) İmparatorluğun iç ve dış politik durumunu, ticarî, iktisadi, askerî organizasyonunu, nüfusunun etnik bileşimini ve günlük yaşamını birinci elden bilgilere dayanarak batılı bir gözle anlatan temel kaynaklardan biri olarak kabul edilmiştir. Macfarlain'in kitabın önsözünde Montesquieu'den alıntılayarak teyit ettiği şu gözlem oldukça ilginçtir: "Osmanlıların kötülüğü, cahilliği, batıllığı, gavurlara karşı sofuca hakaretleri ne olursa olsun; halk sanki bu dünyaya çubuk yakıp söndürmeye gelmiş. En büyük mutluluğu hareketsizlikte buluyorlar ve çok uyumlu komşuluk ilişkileri var. Montesquieu der ki; “Türkler, bu dünyada büyük bir imparatorluğa lüzumsuzmuşçasına sahip olan en kendine özgü halktır.”" Osmanlı toplumundaki değişim rüzgarlarına dair yaptığı gözlem ve tespitleri çerçevesinde "Genç Türkler" (Jeune Turc)” kavramını dönemin genç Osmanlı nesline atıfta bulunmak üzere ilk defa kullanan Charles MacFarlane’dir. Bu kavram ilk defa bu eserde kullanılmıştır.

Titus Flavius Josephus (MS.37–MS.100) veya doğum ismiyle Yosef ben Matityahu, MS.37’de Kudüs'te dünyaya gelmiş ve Roma İmparatorluğu'nda, tarih alanında önemli bir etki yaratmış çok önemli bir Yahudi tarihçidir. Satışa sunulan kitap, Flavius Josephus'un MS. 1. Yüzyılda yazdığı Birinci Yahudi-Roma Savaşı hakkında çok önemli bilgiler içeren ve Ölü Deniz Parşömenleri ile Tapınak Yahudiliği'nin bağlamını anlamak için en önemli kaynak bilgileri oluşturan eserlerinin 18. yüzyıl sonlarında dikkat çekici baskısıdır. Edebi yetenek açısından Josephus, dünya edebiyatının önde gelen yazarları arasında yer almaktadır. Yahudi Ansiklopedisi (Encyclopedia Judaica) Josephus’un edebi tarzını “epik, tasvirleri plastik, betimleme yeteneği, aslına uygunluğu ve renkli sunumuyla okuyucuyu büyüleyen” olarak tanımlamaktadır. Josephus "Yahudi Savaşı", Yahudilerin Kudüs’ün ve Yahudilerin yaşadıkları kutsal toprakların Romalılar tarafından işgaline Yahudilerin isyanını bir Yahudi perspektifinden anlatıyor. Birinci Yüzyıl Yahudiliği ve Erken Hristiyanlığın arka planı hakkında çok değerli bilgiler veriyor. 18. yüzyıl sonunda Amerika’da basılan Yahudi Tarihi hakkında en önemli başyapıtta Josephus’un eserlerine ek olarak, George Henry Maynard tarafından yazılan “Josephus’tan 18. Yüzyıl Sonuna Kadar Yahudi̇ Tari̇hi̇” ve Edward Kimpton’ın 1’i katlanır Kudüs haritası olan 3 harita ve 57 adet illüstrasyondan oluşan toplam 60 adet adet büyük boy tam sayfa gravürü yer almaktadır.

"Sunbeam" adlı özel yatı ile 1874-1875 ve 1878 yıllarında iki kez Akdeniz’i gezen İngiliz asili seyahat yazarı ve filantropist Barones Brassey, ilk gezisinde İstanbul’u, diğer (1878) gezisinde ise Kıbrıs’ı gezmiş ve gezi izlenimlerini bir günlük düzeninde kaleme alarak bu ilginç seyahatnameyi meydana getirmiştir. Brassey’in bu eserinin, 19. yüzyıl Doğu seyahatnameleri içinde özel bir önemi vardır. Bu önem, gerek Bayan Brassey’in bir kadın olarak göze aldığı zorlu maceralardan, gerekse 1870’li yılların Doğu Akdeniz ve Osmanlı ülkeleri hakkındaki ilginç gözlem ve tespitleri, kişilerin ve yerlerin egzotik tasvirlerinden kaynaklanır. Barones Brassey’in bu kapsamlı deniz seyahatnamesi bir diğer İngiliz asili Hon. A.Y. Binham tarafından birçok güzel gravür ve illüstrasyon ile zenginleştirilmiştir.

Muhammed Abduh Osmanlı Dönemi Mısırlı İslam alimi, hukukçu, ilahiyatçı, gazeteci bir yazardır. Eğitim ve din reformu yanlısı olan Abduh’un Fellâh'tan Başmüftü'ye, Tasavvuf'tan Akılcılığa uzanan olaylı bir yaşamı olmuştur. Darü'l-Ulüm'deki profesörlük dönemi Takhd (Takyid) muhafazakarları öfkelendirmiştir. Batılıların en dikkate değer İslam alimi olarak gördükleri Abduh, "Allah'ın Birliği Üzerine Risale" ve Kuran'ın bir tefsiri yanısıra Pan-İslamcı sömürge karşıtı dergi Al-Urwah al-Wuthqa’da yazmıştır. Başında kendi biyografisinin yer aldığı kitapta Allah’ın Birliği, Allah’ın elçisi Hazreti Muhammed’in rolü, ve Müslümanların yaşamı konu ediliyor. Tutkulu bir Pan-İslamist olan yazar Sünni İslam’da modernizm hususunu da ele alıyor.

İngiliz asıllı diplomat ve yazar Paul Rycaut (1628-1700) Londra'ya yerleşmiş bir tüccarın onuncu oğludur. Cambridge üniversitesinde okur, birkaç yıl boyunca Avrupa Asya ve Afrika'da seyahat eder ve 1661 yılında, İngiltere kralı II. Charles sefaretinde ataşe yazman olarak sultan Mehmet IV. (Avcı Mehmet) döneminde Osmanlı İmparatorluğu başkentine gelir. Burada kaldığı sekiz yıl zarfında, Rycaut, bulunduğu mevkiiden Osmanlı Türklerinin örf adet ve dinlerini inceler. Bu arada çeşitli görevlerle iki kez döndüğü Londra'da, ülkesinin Babıali ile imzaladığı barış antlaşması maddelerini içeren "Kapitülasyonlar"ı yayınlar. Rycaut'un diplomasi yetisi ve özellikle Osmanlı hakimiyetindeki deniz sularında gezen İngiliz gemileri için ayrıcalıklar elde etmeyi başarması, kendisinin kısa zamanda İngiltere'nin İzmir'deki Başkonsolos görevine atanmasına yol açar. Bu görevde 11 yıl kalır (1667-1678) ve bu süre içinde, Rycaut, İngiltere'nin Orta Doğu ile ticarî ilişkilerinde ülkesinin lehine şartlar elde etmeyi başarır. 1685 yılında, 24 yıl boyunca memleketinden uzak kaldıktan sonra diplomatik görevini İrlanda'da sürdürür ve ülke içindeki tüm siyasal çalkantılara karşın siyasi gücünü yitirmemeyi başarır.Doğu Akdeniz'de faaliyet göstermiş İngilizler arasında en önemli kişiliklerden biri olan Rycaut'un kaleme aldığı eserlerden, Londra'da 1667 yılında yayınlanan “The Present State of the Ottoman Empire” adlı kitap üst üste yeniden basılır ve diğer Avrupa dillerine çevrilir. Rycaut'un ikinci önemli eseri, İngiltere kralının siparişi üzerine yazdığı, 1679 yılında Londra'da yayınlanan ve 1690'da Fransızca’ya çevrilen “Greek and Armenian Churches”adlı kitaptır. Üçüncü önemli eseriyse 1680 yılında Londra'da basılan “The History of the Turkish Empire” adlı kitaptır. Rycaut'un Osmanlı Devleti’nin toplumsal kurumları ve tarihine ilişkin kitapları, bir Batılının gözünde muhteşem olan ancak değişik tür inançlar güden bu Doğu İmparatorluğunu tanıyabilmek için yıllarca el kitabı olmuş ve daha sonra yazılmış metinlerin tümünü etkilemiştir.

Floriant Antoine Gille (1801-1865), Rusya'da Çar Nicholas 1 döneminde öne çıkan İsviçre doğumlu bir eğitimci, küratör ve yazardı. 1840'larda Çar'ın çocuklarına Fransızca öğretmeni olarak hizmet etti. Muazzam bir enerji ve idari dehaya sahip olan Gille, ardından saray kütüphanecisi ve daha sonra da devlet danışmanı oldu. 1852'de St. Petersburg'daki Devlet Müzesi'nin direktörü oldu ve burada ender kitaplardan ve el yazmalarından oluşan kapsamlı bir koleksiyonun oluşturulmasını sağladı.1858 yılının Temmuz ayında Gille, sağlık amaçlı Kafkasya’daki kaplıcalara gitmek üzere yola çıktı. On aylık yolculuğunda Pyatigorsk'tan, Dağıstan'a, Tiflis'e, Erivan'a, Ağrı'ya gitti. Daha sonra Konstantinopolis, Atina ve Roma üzerinden yolculuğunun son ayağını yapmadan önce Kırım'a geçti. Petersburg'a döndükten sonra, tutmuş olduğu günlükleri “Lettres sur le Caucase et la Crimée” adı altında yayınladı. Ünlü Fransız edebiyat eleştirmeni ve yazar Theophile Gautier, Gille’in günlüklerinden oluşan kitabı "bu ülkeler hakkında yazılan en keyifli eserlerden biri" olarak değerlendirmiştir.

Fransız tarihçi Charles Malo’nun editörlüğünü yaptığı kitapta, İran prensi Nadir Şah’ın İstanbul ve Anadolu’yu kapsayan Yakın Doğu Asya ve Avrupa’da 1840-1843 arasında 3 yıl süren seyahatleri ve izlenimleri anlatılmaktadır.

Kitap, yakın doğu ve Anadolu hakkındaki en önemli seyahatnameler arasında gösterilmektedir. Antik yerleşimlerin ayrıntılı bir şekilde anlatılmasının yanı sıra seyahatin tüm detayları gerçekçi bir şekilde sunulmaktadır. Louis Nicolas Philippe Auguste de Forbin (1779-1841) Fransız ressam ve müzecidir. 1816’da Müzeler Müdürlüğü’ne atanmış, ertesi yıl antika eserler satın almak üzere Ortadoğu’ya seyahat eden ekiple beraber Melos, Atina, İstanbul, İzmir, Efes, Filistin, Kahire ve Luksor’a gitmiştir. Cléopatra isimli fırkateyn ile Ortadoğu’da Helen ve Roman dönemine ait sanat eserleri toplamak üzere görevlendirilen Forbin geziye 22 Ağustos 1817’de başladı. Forbin ve ekibi Yunan adaları, Atina, İstanbul, İzmir, Efes, Suriye ve Filistin kıyıları, Kudüs ve Mısır’ı gezmiştir. Yolculuğuna sanatçı Prevost eşlik etmiştir ve bu seyahatte yapmış olduğu resimler ayrıca yayınlanmıştır.

Charles MacFarlane (1799-1858), 1827-1828 yıllarında Ege Adaları üzerinden Türkiye'ye ilk gelişinde İstanbul ve Anadolu'yu on altı ay boyunca gezmiştir. Daha sonra 1847'de tekrar Türkiye'ye gelmiştir. Eser, yazıldığı dönemde (Tanzimat'ın hemen öncesinde) İmparatorluğun iç ve dış politik durumunu, ticarî, iktisadi, askerî organizasyonunu, nüfusunun etnik bileşimini ve günlük yaşamını birinci elden bilgilere dayanarak batılı bir gözle anlatan temel kaynaklardan biri olarak kabul edilmiştir. Macfarlain'in kitabın önsözünde Montesquieu'den alıntılayarak teyit ettiği şu gözlem oldukça ilginçtir: "Osmanlıların kötülüğü, cahilliği, batıllığı, gavurlara karşı sofuca hakaretleri ne olursa olsun; halk sanki bu dünyaya çubuk yakıp söndürmeye gelmiş. En büyük mutluluğu hareketsizlikte buluyorlar ve çok uyumlu komşuluk ilişkileri var. Montesquieu der ki; “Türkler, bu dünyada büyük bir imparatorluğa lüzumsuzmuşçasına sahip olan en kendine özgü halktır.”" Osmanlı toplumundaki değişim rüzgarlarına dair yaptığı gözlem ve tespitleri çerçevesinde "Genç Türkler" (Jeune Turc)” kavramını dönemin genç Osmanlı nesline atıfta bulunmak üzere ilk defa kullanan Charles MacFarlane’dir. Bu kavram ilk defa bu eserde kullanılmıştır.

Rusların Kars Kuşatması sırasında bölgede Sağlık Heyeti Başkanlığı yapan Dr. Humphrey Sandwith tarafından kaleme alınan kitabın ilk bölümünde, yazarın Türkiye izlenimi ve 1855 Kars Kuşatması günlüğü yer almaktadır. Kars cephesindeki 1853-1854 yıllarında meydana gelen muharebeler, Erzurum Valisi ve Anadolu Ordusu müşiri Mustafa Zarifi Paşa’nın anılarından aktarılmıştır.Kitabın son bölümlerinde yazar Karl Marx’ın makalelerinden alıntı yaparak, İngiliz hükümetinin Kırım Savaşı sırasında başvurduğu birçok gizli-açık diplomatik manevraları ve bunların nasıl Kars’ın düşmesine yol açtığını gösteriyor. İngiliz hükümetinin Kırım’da askeri başarı elde etmek için Kars’taki Ömer Paşa ve Selim Paşa komutasındaki Türk ordusunun yanında savaşan General Williams komutasındaki İngiliz garnizonun feda edilmesi pahasına, Osmanlı İmparatorluğu’nun Kars Cephesi’nin çöküşüne göz yummuş hatta gizlice bunun için çalıştığı anlatılmıştır.

Babası tüccar ve banker olan Britanyalı John Carne 1821'de Doğu'ya seyahatinde İstanbul, Yunanistan, Mısır ve Kudüs'ü ziyaret eder. Sina Yarımadası’ndaki Aziz Katherina Manastırı’ndan dönerken Bedeviler tarafından rehin alınır ancak birkaç gün sonra serbest bırakılır. Gezilerinden edindiği izlenimleri makale dizisi biçiminde New Monthly Magazine'de yayınlar ve daha sonra bunları kitap haline getirir. Zamanının edebiyat çevreleri içinde yer alan Carne yine Akdeniz'de bir yolculuk planladığı sırada ansızın ölür. Bu kitap Fischer yayınevi tarafından Osmanlı İmparatorluğu hakkında yayınlanması kararlaştırılan çok bölümlü ve resimli bir eserdir. Carne'ın yazdığı metinlerin içerikleri W.H. Bartlett ve Thomas Allom'un çok sayıda Suriye, Kudüs ve Anadolu'dan manzara ve anıtlar gösteren gravürler ile zenginleştirilmiştir. Barlett Doğu'ya ilk kez 1834-35 yıllarında seyahat etmiş olduğu düşünülmektedir. Yapıtın üçüncü cildinde gravürleri bulunan Allom'un seyahati büyük bir olasılıkla 1836-37'ye rastlar. Osmanlı kütüphanesinin 2 diğer olmazsa olmazı “Constantinople” ve “The Scenery of the Seven Churches of Asia Minor” aynı yayınevi tarafından yayınlanmıştır. Kitapta Kudüs, Lübnan, Şam, Rodos, Siros, İskenderiye, Trablus, Halep, Kilikya yöresi, Antakya, Adana, Amanoslar vb., Hristiyanlarla Müslümanların Doğu Akdeniz topraklarında bulunan tapınma yerlerinden görüntüler, ayrıca Anadolu haritası ve Suriye ile etrafındaki bölge haritası yer alıyor.

William Goodell (1792-1867) Osmanlı topraklarında 40 yıl misyonerlik yapmış İstanbul’da Ermeni Misyonu’nu kuran ve daha sonraları bu misyonu doğuya doğru genişleten bir teologdur. Boston’da Park Street Kilisesi’nin ilk papazı, Massachusetts eyaletinde bakanlık yapmış yazar Edward Dorr Griffin (1814-1891) “Memoirs Of Rev. William Goodell.D.D.” isimli kitabında kayınpederi William Goodell’in anılarını kaleme almıştır. Goodell 1823’te ilk olarak Beyrut’a gelmiştir, ardından Suriye’ye, ardından Anadolu ve 1831 yılında Amerika’nın İstanbul’da temsilcilik açmasının hemen ardından eğitim faaliyetlerini geliştirmek için İstanbul’da görevlendirilmiştir.1820’li yıllardan itibaren Türkiye’de çalışmaya başlayan Amerikalı misyonerler özellikle İzmir ve çevresinde açtıkları okullarla Ermeni toplumu üzerinde etkili olmuşlardır. İstanbul misyonunun kurucusu olan Goodell önce Péra’da Ermenilerin yoğun olduğu bölgede daha sonra ise Rumların ağırlıkta olduğu Büyükdere’de yaşamış, birçok okulun açılmasına ve bu okullarda eğitim verilmesine gayret etmiştir. Goodell İncil’i Türkçe’ye çevirmiş ve Ermeni harfleri ile Türkçe ve Karamanlıca olarak basılmasına öncülük etmiştir. İstanbul Misyonu’nun adı zamanla Ermeni Misyonu olarak değişecektir. Bundaki en önemli neden ise sadece Ermenilerin bu çalışmalara olumlu cevap vermeleri olmuştur. Bu nedenle, misyonun alanı sürekli olarak doğuya doğru genişletilmiştir. Osmanlı topraklarında 40 yıl kalan ve misyonerlik çalışmalarının duayenlerinden sayılan Goodell’in anıları özellikle İstanbul’daki misyonerlik çalışmaları için ilk elden kaynaktır.

On dokuzuncu yüzyılın başlarında veba, salgınların dalga dalga ortaya çıktığı İstanbul'u ziyaret eden Avrupalılar için “uzaklardaki” tehlikeli, bıktırıcı ve görmezden gelinemez bir musibetti. Batı Avrupa'da vebanın neredeyse bir asır önce azaldığı gerçeği göz önüne alındığında, bu "ıstırabın" algılanan ciddiyeti arttı. Avrupalılarda, İstanbul ile ilgili, bilhassa Galata-Pera'da hastalar, "şifacılar", "teselliciler", hastanelerde dikkatsizlik ve çaresizlikle oluşan hastalık tasavvuru yaygındı. Albert Brayer kitabında Osmanlı’nın başkenti İstanbul’un topografyası, sakinlerinin hijyen ve gelenekleri, İslam’ın günlük yaşama etkisi, vebanın nedenleri, çeşitleri, ilerlemesi ve tedavisi üzerine gözlemler; bu hastalığın bulaşmasını önlemek için İstanbul’da kurulan karantinaları İstanbul ve Boğaz haritası eşliğinde anlatmaktadır.

Kitap I. Dünya Savaşı’nın hemen ardından Kardinal Dubois ve Psikoposlar Grente ve Llobet’in Jerusalem, Suriye, Lübnan, İzmir, İstanbul ve Balkanlar’da misyonerlik faaliyetlerini anlatmaktadır. Bilhassa Fransız işgali altındaki güney bölgeleri ile İstanbul ve İzmir’e dair oldukça ilginç bilgiler içermektedir. İşgalden yaklaşık 1 ay evvel, İzmir ve Atina üzerinden İstanbul’a yola çıkan misyoner grup 24-25 Şubat 1920 tarihinde İstanbul’a varmıştır. Psikopos Grente ekibin faaliyetleri günlük notlar halinde kitaplaştırmıştır. Okunması gereken bir kitap…

1867 Uluslararası Fuarı (Fransızca: Exposition Universelle [d'art et d'industrie] de 1867), İmparator III. Napolyon döneminde İkinci Fransız İmparatorluğu'nun doruk noktasında Paris'te düzenlenen ikinci Dünya Fuarı’ydı. Ziyaretçiler arasında Sultan Abdülaziz, Rusya Çarı II. Alexander, Prusya Kralı William ve Otto von Bismarck, Avusturya Prensi Metternich ve Franz Josef, Japonya imparatorunun kardeşi ve Mısır Hidivi İsmail bulunuyordu. “La Turquie” 1867 Paris Uluslararası Fuarı sebebiyle Frans Outendirck tarafından Türkiye ve Türkler hakkında yazılmış ve Sadrazam Mehmed Emin Ali Paşa’ya ithaf edilmiş çok nadir bir kitaptır. Sadece 1 kez limitli sayıda basılmış ve Fuar’ın katılımcılarına verilmiştir. Kitapta Orta Asya steplerinden başlayarak çok geniş bir şekilde Türklerin ve Osmanlı İmparatorluğu’nun tarihi anlatılmıştır.

Brockett 1877 Türk-Rus Savaşını, Balkanları, savaşa katılan bölgelerdeki halkları, ırkları ve dinlerini, çatışmaya yol açan nedenleri, ve ticari, siyasi ve dini çıkarlarını, çok sayıda gravürler ve ilgili ülkelerin sultan, çar, imparator, paşa kumandanlarının portreleriyle zenginleştirerek ortaya koymuştur.

Döneminin tanınmış bir hikâye ve roman yazarı olan Méry, 1822’de İstanbul’a gelmiştir. Varna, Trabzon ve Sinop gibi Karadeniz’in önemli limanlarını da gezen Méry izlenimlerini bu eserde toplamıştır. Esas olarak iki bölümden oluşan kitabın ilk kısmı İstanbul’un tarihine ayrılmıştır. Bizans dönemi için Phrantzes ve diğer Yunanlı tarihçilerden yararlanır. Osmanlı dönemi için tarihçi Hammer'i kaynak olarak kullanır. Yazarın sanatçı kişiliğine uygun bir biçimde yazılan 2. bölümde ise kitaplardan uzak, başka türlü bir şehir tarihi anlatılmaktadır. Anıtlar, günlük yaşam kesitleri, sokak köpekleri, hamamlar, şehirdeki yabancılar, kahvehaneler, efsaneler, meddah ve karagöz gibi yabancıları şaşırtan her şey bu bölümde anlatılmaktadır. Dönemin ünlü taşbaskı sanatçıları ve hakkaklarından M.M. Rouargue Freres tarafından yapılmış olan nefis çelik baskı gravürler bu nadir esere ayrıca büyük bir değer katmıştır.

Rusya’yı Avrupa ve Akdeniz dışında tutmak isteyen İngilizler ve Fransızlar 1853-56 Kırım Savaşı’nda Osmanlı’nın yanında yer almış ve savaşmışlardır. Osborne, Kırım Savaşı sırasında resmi olmayan bir teftiş yapmak üzere, İstanbul'da altı hafta geçirmiş ve Florence Nightingale'in başında olduğu hastanelerini iyileştirilmesine yardımcı olup, incelemiştir. Gözlemlerini gravürler eşliğinde bu kitapta yayınlamıştır. Oldukça nadir olan eserde, gözlemlerini tam sayfa renkli taşbaskı 5 gravür eşliğinde bu kitapta yayınlamıştır. Bugün artık olmayan, sadece kartpostallarda gördüğümüz ölen yaralı İngiliz askerlerin gömüldüğü Üsküdar’daki İngiliz Mezarlığı bu dönemde yapılmıştır.

Ünlü Fransız hiciv şairi Auguste Barthelemy ve yakın arkadaşı Joseph Mery tarafından Osmanlı dönemi Mısır’ı hakkında çok meşhur ve sık sık baskısı yapılan 8 bölümlük hicivdir.

"Constantinople", Alexander van Millingen’in diğer çalışmalarına oranla popüler niteliği ve görselliği ön plana çıkaran İstanbul kitaplarının çok başarılı bir örneğidir. "A.&C. Black Yayınevi"nin resimli dünya şehirleri dizisi için tasarlanan bu eser, bir yazar ile bir ressamı Dünya kültür tarihine damgasını vurmuş bir şehrin gündelik hayatı içinde buluşturmayı amaçlamaktadır. 19. yüzyılın sonunda bu tür şehir kitaplarında gravürün yerini fotoğraf alsa da, aynı kaynaktan çıkan fotoğraflar ve birbirinin tekrarı metinlerle sıkıcı olmaktan öteye geçemeyen seyahat kitaplarının düştüğü hataya düşmemiş, yayınevinin özgün projesi, Millingen’in metni ile Warwick Goble’in suluboya resimleri ile her zaman aranan ve beğenilen bir İstanbul kitabı basılmıştır. Millingen, 13 bölümden oluşan kitabın ilk 3 bölümünü şehrin Bizans dönemi tarihine ayırır. Sonraki 3 bölüm tamamıyla kara ve deniz surlarına ayrılmış ve bu savunma yapıları boyunca uzanan kapılar, askeri binalar, Bizans saraylarına ait kalıntılar incelenmiştir. Millingen kitabın 7. ve 9. bölümleri arasında Bizans kiliselerini inceler ve burada ele aldığı dini yapılar 1912’de yayınlanacak "Byzantine Churches in Constantinople, their History and Architecture" kitabın temelini oluşturur. 10.bölüm, Osmanlı İstanbul’u üzerine genel bir değerlendirme niteliğini taşımaktadır. Bu bölümde ağırlık noktası şehrin 19. yüzyıl sonunda kabuk değiştiren gündelik hayatıdır. Ahşap evler, sokaklar, kahvehaneler, giyim- kuşam, gelenekler ve farklı kültürlere mensup insanlar modernleşmenin yarattığı değişim sürecinde hayatının önemli bir kısmını İstanbul’da geçirmiş olan Millingen’in titiz gözlemleriyle anlatılır. 11. bölüm, şehrin nüfusunu oluşturan dinsel mozaiğe ayrılmıştır. İstanbul’da temsil edilen farklı inanç biçimleri, Ramazan ayına özgü gelenekler mezarlık ve türbe ziyaretleri, tekkeler ve dervişler, Rufai ve Mevlevi ayinleri, Hristiyan halkın, özellikle Protestan mezhebine mensup nüfusun gündelik hayatı modernleşme öncesi dönemle karşılaştırılarak yansıtılır. 12. bölüm değişim sürecindeki kadının toplumsal hayata katılış biçimlerini ele alır ve kitap bir “epilogu” ile son bulur. Millingen, Constantinople’da tarihsel topografyadan sosyal tarihe uzanan geniş bir konu yelpazesi içinde koca bir imparatorluğa başkentlik etmiş bir şehre hakettiği önemi vermiş, kendisinin de katıldığı bu zevkli kültür yolculuğu çağdaş bir şehir efsanesi yaratarak tamamlamıştır.

Venedik asıllı bir Levanten olan Adolphe Thalasso (1855/57-1919), yaşadığı dönemin ünlü bir sanat tarihçisi ve sanat eleştirmenidir. Özellikle, Osmanlı resim sanatı ve tiyatrosu üzerine yaptığı araştırmalar bugün bile konu ile ilgilenenler için temel başvuru eserleri olarak kabul edilmektedir. Osmanlı sanatçılarının Batı dünyasına tanıtılmasında büyük emeği geçmiş olan Thalasso’nun Dersaadet: Saadet Kapısı İstanbul isimli bu kitabı, İstanbul’u ve İstanbul’un Müslüman-Türk yaşamını anlatır. Thalasso’nun kaleme aldığı konular bir anlamda İstanbul’dan insan manzaraları şeklinde yorumlanabilir. Kitabın alt bölümleri “Şehir ve Hayat”, “Kadın” ve“Aşk” başlıklarını taşıyan üç ana bölümün altında toplanmıştır. Dua, gündoğumunda İstanbul, sabah ezanı, balıkçılar, Ramazan gecesi, tulumbacılar, arzuhalciler, bayram (1. bölüm), mukaddime, kayıkta, düğün, hamam, çingeneler, Kız Kulesi, keyif, bahar bayramı (2.bölüm), mukaddime, yalnızlık, Ayşe, haşhaş rüyası, mezarlıklar, şeytan dudu, terk edilen, nargile şarkısı (3. bölüm) ise alt bölüm başlıklarıdır. Kitaba değer katan asıl unsur ise kitabın, Sultan II.Abdülhamid tarafından Mecidiye Nişanı verilerek “Ressam-ı Hazret-i Şehriyari” (yani “Saray Ressamı”) ünvanını elde etmiş, ünlü oryantalist ressam Fausto Zonaro tarafından baştan başa resimlendirilmiş olmasıdır. Thalasso ve Zonaro’nun uzun yıllar yaşadıkları kente gösterdikleri bir kadirşinaslık örneği olan bu kitap büyük bir özenle renkli olarak sadece 300 adet basılmış ve numaralandırılmıştır. Müzayedede sunduğumuz eser 189 numaralı nüshadır. Kitap sanat tarihçileri ile resim ve kitap koleksiyonerleri için gerçek bir hazine değerindedir.