21. ONLINE Müzayede; Nadir Kitaplar, Efemera ve Obje Müzayedesi

Aux dépens de La Compagnie: Amsterdam, M. DCCXVIII [1718]. 2 cilt tek bir kitap içerisinde: [26], 188, 208, [14] s., 152 gravür, 1. cilt içerisinde 2 katlanır harita, 2.cilt içerisinde 1 katlanır harita, 25x22x4.5 cm, deri cildinde Sırtı ve köşeleri deri cildinde,cilt sırtı tamirli, son birkaç yaprak haliyle.

Fransa krallık bahçelerinin, başka bir deyişle günümüzdeki Doğa Tarihi Müzesi’nin bitki bilimcisi Joseph Piton de Tournefort, bu kurumun düzenlediği araştırma gezilerinin öncüsüdür. XIV.Louis ve Bakanı Pontchartrain’in buyruğuyla yeni bitkiler bulmak göreviyle 1700’de Levant’a gönderilen Tournefort, yalnızca bitki bilimcilik görevini yapmakla yetinmemiş, doğmakta olan Aydınlanma Çağının Doğu insanları ve toplumlarına yönelik yeni bakışını da biçimlendirmiştir. Anlatısının 1. cildi, Ege Adaları’nın hemen hemen eksiksiz bir incelemesini kapsar. Otuzbeş ada ve adacığı ziyaret eder ve başka adaları da yerinde derlediği bilgilerle betimler. Tournefort bu adalara günümüzün bir turisti gibi bakmaz, bunun yerine rüzgarların ve korsanların kemirdiği bir toplumu, salgın hastalıkları, bâtıl inançları, günlük yaşamları ve acımasız yöneticileri ile ilk kez açık seçik gözler önüne serer. Tournefort 2. ciltte önce uzun uzun İstanbul'u anlatır. Sonra da Anadolu’ya boydan boya aşarak bizi 18. yüzyılın hemen başlarındaki Tokat, Trabzon, Kars, Ağrı, Amasya, Ankara, Erzurum, Bursa ve İzmir ile yüzlerce Osmanlı kasabasına götürür. Tournefort kendini Osmanlı topraklarıyla da sınırlamaz, Tiflis ve Erivan’a (Revan) kadar gider ve ona tamamen yabancı bir dünyayı yorumlamaya çalışır. Gezileri sırasında İran’ı batıya bağlayan ve Anadolu boyunca uzayıp giden büyük kervan yollarını kullanır, ilk bakışta birbirine karşıt gibi görünen, ama aslında hep birbirine bağımlı olan ve birbirini tamamlayan Doğu ve Batı dünyaları arasındaki bağların önemini vurgular.

Typis Academicis Societatis Jesu Tyrnaviae, 1744. 8, 569 s., 33.5x22x4 cm, deri dekoratif cildinde

İstanbul'un Fethi'ne kadar imparator bazında Bizans tarihi.

Sebastiano Combi, Venetia: 1654. Gravürlü açılış sayfası, [15], 471 yaprak, 26x18.5x7.5 cm. Döneminin sırtı el yazması parşömen cildinde.

Avrupa’da Türk baskısı arttığı sürece, Türk karşıtı, propaganda niteliğinde, geniş kitlelere yönelik bir edebiyatın yanı sıra, seçkinleri ilgilendiren ve adeta büyüleyen, Türklerin, Roma İmparatorluğu’nun bir zamanlar egemenliğinde bulundurduğu toprakları yeniden birleştirme olasılığı ve kabiliyetleri olmuştur. Bu düşünce akımı Francesco Sansovino ile doruğuna ulaşacaktır. Babası ünlü mimar Jacopo Sansovino, Venedik’e San Marco kütüphanesini yapmak için gelmiş ve oğlu bu kente yerleşmiştir. Francesco yazarlık ve editörlük yaparak hayatını kazanmış, yüzlerce cilt kitabı derlemiş ve yayımlamıştır. Bunların arasında Türklerle ilgili yedi tane kitabı vardır ve en önemlisi olan, ilk baskısı 1560’da yayınlanan "Del L’Historia Universale del L’Origine et Imperio de Turchi" (Türklerin Kökeninin ve İmparatorluğunun Evrensel Tarihi) konulu kitaptır. Sansovino Türkler konusunda yazılanları derleyip Türkler konusunda bilenenlerin ve düşünülenlerin bir sentezini yapmaktır, çünkü o tarihe kadar en azından İtalya’da böyle bir külliyat meydana getirilmemiştir. Matbaanın keşfinden itibaren 15. yüzyıl ikinci yarısı ve 16. yüzyıl başında Türklerle ilgili yayınlar yapmış olan Antonio Menavino, Theodoro Spandugino, Giorgievitz, Aeneus Sylvio Piccolomini (Papa II. Pius) v.d. yazarların eserlerini de kaynak olarak kullanır. 1560-1561 yıllarında yayımlanan "Historia Universale"nin birinci baskısının girişinde, Sansovino, kitabın amacını şöyle anlatmaktadır: “Yeterli bilgilere sahip olduğumuz dünya devletleri arasında, Türk hükümdarının devletinin her zaman en fazla saygınlığa layık olduğunu düşündüm, halkının büyük itaatinden ve tüm Türk milletinin mutlu talihinden dolayı. O denli kısa bir dönemde ne biçimde ve nasıl bir kolaylıkla büyüyüp o denli bir ün ve şöhrete vardığını görmek hayret edilecek bir durumdur. Eğer kökenlerini araştırırsak ve dikkatli bir biçimde iç ve dış işlerini gözden geçirirsek, gerçekten Romalıların ordu disiplininin, itaatinin ve talihinin, bu devletin yıkılmasından sonra, bu ırka geçmiş olduğunu söyleyebiliriz. "Historia Universale"nin birinci baskısı 1564’de, ikinci baskısı 1568’de, müzayedeye sunduğumuz yedinci ve son baskı yarım yüzyıldan uzun bir aradan sonra 1654’te yayımlanmıştır. Kitap artık Türkler konusunda bir klasik olmuştur. Kitapta Türklerin kökeni konusuna girmeden İslam dini, Hz. Muhammed’in hayatı, Dört Halife dönemi, Tasavvuf ve tarikatler ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Sansavino, "Historia Universale"nin bir eki olarak Türk tarihinin kronolojik dökümünü içeren “Annali Turchechi” ye yazmış olduğu girişte şöyle söze başlamaktadır: “Türk milletinin büyüklüğünün ve gücünün büyük bir saygıya layık olduğunu her zaman savundum, çünkü çok eskiden beri var olan ordu kurumlarına ve sivil düzenlerine bakıldığında, durumlarından kaba saba birileri olmadıkları, aksine değerli kişiler oldukları görülüyor.”

A La Haye, Pierre Gosse & Jean de Neaulme: Amsterdam, MDCCXXXII [1732] [4]+ix-xvi+151+191 s., metin içinde 10 bakır baskı gravür, metin dışı 6 tanesi katlanır 43 baskı gravür levha, 40x27x5 cm. Tümüyle deri, orijinal cildinde. Kapak üzerinde Fransız aristokratı Joseph Bonnier de la Mosson’ın varak baskı arması, arka kapakta ismi mevcuttur. Sayfalarda yıllara bağlı kararmalar mevcuttur.

İlk olarak 1679 yılında İstanbul’a gelen Comte de Marsigli, 11 ay kaldığı Osmanlı başkentinden Avrupa'ya dönüşünde Avusturya İmparatoru Leopold’un hizmetine girip, Osmanlılara karşı açılan bir çok savaşa katılmıştır. 1699 yılında imzalanan Karlofça Antlaşması’ndan sonra Kral Leopold tarafından Türkiye, Venedik ve Macaristan sınırlarının düzenlenmesi için görevlendirilir. II.Viyana Kuşatması esnasında Osmanlı ordusunun savaş nizamını ve harp taktiklerini inceleme fırsatı bulan Marsigli, Osmanlı ordusu ve devlet yapısı, tımar sistemi, kanunnameler, maliye sistemi hakkında tüm öğrendiklerini kaleme almıştır.
Kitapta Osmanlı ordusunun kullandığı toplar, yeniçerilerin giyim kuşamı, devşirme sistemi, süvariler, yürüyüş düzeni, çeşitli muharebe ve kuşatmalardaki savaş düzenleri gibi konularda inanılmaz ayrıntıda bilgiler verilmektedir. Sol sütunda İtalyanca, sağ sütunda Fransızca metinden oluşan, Jam Schenk’in elinden çıkma nefis gravürlerle süslü olan eser, dönemin basım tekniğini yansıtması bakımından da önemlidir. Marsigli’nin bu eseri Osmanlı askeri sistemi hakkındaki en temel kaynaklardandır.

Merigot & Pigot: Paris, MDCCXLVI [1746-1747].  2 cilt: 453, [21] s, metin dışında 4’ü katlanan 13 bakır baskı levha, metin içinde birçok bakır baskı gravür; 537, [3] s, metin dışında 3’ü katlanan 17 bakır baskı gravür levha, metin içinde pek çok bakır baskı gravür, 26x21.5x5 cm, döneminin deri ciltlerinde iii, 316 ,[1] s., metin dışındaki levhalarda 233 resim, metin sonunda 1 katlanır harita, 23.5x16.5x4.5 cm, dekoratif cildinde.

“Moeurs Et Usages Des Turcs, Leur Religion, Leur Governement Civil, Militaire Et Politique, avec un Abregé de l'Histoire Ottomane” 2 cilt halinde Osman Gazi’den Sultan I.Mahmud’a kadarki Osmanlı tarihini kapsamaktadır. Özellikle saray, askeri teşkilat ve Türklerin gelenek ve görenekleri, giyim kuşamları ve dini hayatları ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Yazar, eserini Osmanlılar hakkındaki önemli kitaplardan yararlanarak hazırlamıştır. Bu bakımdan, o döneme kadar basılan belli başlı tarih kitaplarının ve seyahatnamelerin bir derlemesi sayılabilir. Kitabın içindeki gravürler, dönemin tanınmış sanatçıları tarafından yapıldığından ayrıca önem taşımaktadır. Türkiye’yi karış karış gezen avukat Guer, Türklerin gelenek ve göreneklerini, dini inançlarını, ahlaki yapılarını oldukça detaylı olarak incelemiştir. Guer, Osmanlı topraklarındaki insanların emniyetinin teminat altında olduğuna dikkat çekmiş, “Gerek İstanbul’da, gerek Osmanlı İmparatorluğu’nun bütün şehirlerinde hüküm süren emniyet ve asayiş, hiçbir tereddüde imkân bırakmayacak surette ispat etmektedir ki, Türkler hiçbir zaman görülmemiş bir derecede medenidir.“ demiştir.

L'Imprimerie de Monsieur Paris, 1789-1790. 2 Cilt, (vi), xii, 320, (8) s., 4.tablo, 38 figür içeren 24 gravür, 51x35x5.5 cm; (iv), viii, 357 s., 95 figür içeren 41 gravür, 51x34x7 cm, döneminin sırtları varaklı orijinal deri ciltlerinde (Bazı sayfalarda minör nem izleri mevcuttur).

Ignatius Mouradgea D’Ohsson (Muradcan Tosunyan) 1740 yılında İstanbul Beyoğlu’nda Katolik Ermeni bir ailenin oğlu olarak dünyaya geldi. İstanbul’da, Fransiskan ve Dominikan papazları tarafından sürdürülen Batı eğitim tarzından ve bu aydın zümrelerin sağladığı imkanlardan istifade etti ve iyi bir eğitim gördü. İlk görevine İzmir’de 1757’de açılan İsveç Konsolosluğu’na tercüman olarak başladı. Tercümanlık hizmeti yanında Doğu dillerini ve tarihini Avrupai metotlarla yakından inceleme olanağı buldu. Bu arada Osmanlı ulema ve ricalinden iki kişinin devletin hukuki yapı ve teşkilatıyla ilgili konularda kendisine yardımcı olmasıyla Osmanlı Devleti’nin bütününü sergileyecek ve ilerideki büyük eserinin çerçevesini oluşturacak olan konulara yöneldi. Bu uğurda yirmi iki yıl boyunca malzeme topladı. Diğer yandan diplomatik mesleğinde de mesafe kat ederek 1755’te İsveç Kralı’nın sır katibi (özel yazışmanı) ünvanını aldı. 1783’te İsveç-Osmanlı Ticaret ve Dostluk Antlaşması’nın gerçekleşmesindeki üstün katkıları dolayısıyla “Vasa Nişanı”na layık görüldü. 1796’da Osmanlı Devletine İsveç Elçisi tayin edildi. 1801’de şövalye ilan edilerek asalet unvanı aldı. Mouradgea D’Ohsson’un Türkçe ve Arapça bilgisi ve Türk yetkililerle olan, çoğu dostluk derecesine varan yakın ilişkileri, onun birçok Müslüman kaynağa kolaylıkla ulaşmasını sağlamış, bu sayede Osmanlı toplumunun ve Müslüman halkların uygarlığının, özellikle de hukuk sistemlerinin canlı bir tasvirini sunmayı başarmıştır. Mouradgea eski harem sakinlerinin eşleriyle söyleyişler yapmış, bu araştırması hakkında İmparatorluk haremine dair bilgi edinmenin, ona imparatorluğun geri kalanı hakkındakinden daha fazla para ve çabaya mal olduğunu söylemiştir. Kaleme aldığı "Tableau General de L’Empire Othoman" İslam hukukunu ihtiva eden kısım ve Osmanlı tarihi kısmı olarak iki ana bölüme ayrılır. Birinci bölüm İbrahim El-Halebi’nin (ö.1549) Müteka’l-ebhur’una dayanmakta olup bu eserin tamamını tercüme ettiğini bizzat müellif söylemektedir. Kullandığı diğer önemli kaynak ise Nesefi’nin (ö.1142) Akaidü’n-Nesefi adlı eseridir. İkinci bölüm, başlangıçtan 1774 yılına kadar gelen bir Osmanlı tarihidir. Burada saray teşkilatı, Osmanlı hanedanı, harem, harem hayatı ve harem kadınları hakkında yer alan bilgilerin, saray hizmetkarları ve haremde yaşayan cariyelerden alınarak aktarıldığı ifade edilir. III. Selim devrinin yeni düzenlemeleri ve reformlarıyla ilgili verilen bazı bilgiler ise müellifin son gelişmeleri uzaktan dahi olsa takip ettiğini gösterir. Eseri çok beğenen III. Selim, “Musannifini Hak Teala İslam ile müşerref eyleye” temennisini ihtiva eden hatt-ı hümayunu ile kendisine 5000 kuruş gibi büyük bir atıyye vermiştir. Çok güzel illüstrasyonları olan bu kitap Almanca, İngilizce ve Rusça’ya çevrilmiştir. Bugün de Osmanlı İmparatorluğu’nun toplumsal tarihi konusundaki en önemli kaynaklarından birisidir.   

Howlett and Brimmer: London, MDCCCIV [1804]. v, [2] s., 60 renkli gravür ve açıklama sayfaları, 36x27x3.5 cm, tümüyle Maroken Yaldızlı deri cildinde.

1798 yılında Octavien Dalvimart’ın Osmanlı ülkesine yaptığı seyahat sırasında çizilen bu gravürler, Osmanlı toplumunun tüm sivil ve idari kesimlerinin modernleşme öncesindeki kıyafetlerini göstermektedir. Bu albümün ilginç yanlarından biri de Kızlarağası, Kapıcıbaşı gibi Osmanlı Saray teşkilatının önemli tiplerinin kıyafetlerini göstermesi, diğer albümlerde pek rastlanmayan Yahudi, Tatar, Suriyeli gibi sivil kesimin kıyafetleri hakkında bilgi vermesidir. Çizimlerin III. Selim döneminde yapıldığını düşünürsek, elimizdeki albüm, II. Mahmud ve Abdülmecid dönemlerinde gerçekleşecek olan batılılaşma hareketlerinin hemen öncesinde Osmanlı kıyafetlerinin bir anlamda fotoğrafını çekmektedir. Dalvimart albümün metin kısmını d’Ohsson, d’Herbelot, Dallaway, Olivier, de Tott, Montague, Tournefort gibi yazarların eserlerindeki anlatımlarına dayanarak kaleme almıştır.

Nepveu: Paris, 1812. 6 Cilt: 20, XXXI, 120,5, (3) s., (4), 227 s., (4), 252 s., (4), 283 s., (4), 232 s., (4), 235 s., 72 levha elle renklendirilmiş gravür, 14x9x3 cm, döneminin sırtı deri cildinde.

Fransız gezgin ve gravürcü Antoine Castellan'ın bu önemli yapıtındaki konuları şöyle sıralayabiliriz: Hz. Muhammed ve Halifeler; Osmanlı tarihi ve Padişahları; Saray ve Harem; İmparatorluk'un idari ve askeri örgütü; Osmanlı hukuk düzeni ve dini hayatın yaşayış ve örgütlenişi; İmparatorluk nüfusunu oluşturan bütün uluslar, ticari hayatta yer alan çeşitli meslek sahipleri ve bunların gelenek ve kıyafetleri.

J.Hetzel et Cie Paris, 1833. [8]+410+[4] s., metin içinde 101 resim ve bir harita, 27,5x19x3,5 cm , orijinal dekoratif cildinde

Bir Ramazan günü bir Hollandalı, uşağıyla birlikte İstanbul'a gelir. Burada, dostu tütün tüccarı Keraban Ağa ile buluşur, onun Üsküdar’daki konağına yemeğe gideceklerdir. Tam da o gün, Boğaz'dan karşıya geçiş için yeni bir vergi konur ama Keraban Ağa'nın bu vergiyi ödemeye hiç niyeti yoktur. On paralık vergiyi ödememekte kararlı olan Keraban Ağa'nın bu inadı, kendisine yüzlerce altına mal olacak zorlu ve ilginç bir Karadeniz yolculuğunu başlatır. Jules Verne, İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu, Türkler ve Karadeniz'le ilgili düşüncelerini serpiştirdiği bu romanında "en inatçı Osmanlı'yı" anlatıyor...

Allouard et Kæppelin and Niort Paris: Robin et Cie, [c.1855]. 68, [1] s., 8 çelik baskı gravür, 24x16x3 cm, sayfa kenarları altın yaldızlı, sırtı tamirli, deri cildinde.

Belin-Leprieur et Morizot: Paris, 1855. xi, 495, [2] s, [2] s. yayıncı listesi ve metin dışında 21 çelik baskı gravür (6’sı renkli), 27,5x19x4 cm, sırtı deri perkalin cildinde. Blackmer 1116, Atabey 805

Döneminin tanınmış bir hikâye ve roman yazarı olan Méry, 1822’de İstanbul’a gelmiştir. Varna, Trabzon ve Sinop gibi Karadeniz’in önemli limanlarını da gezen Méry izlenimlerini bu eserde toplamıştır. Esas olarak iki bölümden oluşan kitabın ilk kısmı İstanbul’un tarihine ayrılmıştır. Yazarın sanatçı kişiliğine uygun bir biçimde yazılan 2. bölümde ise, başka türlü bir şehir tarihi anlatılmaktadır. Anıtlar, günlük yaşam kesitleri, sokak köpekleri, hamamlar, şehirdeki yabancılar, kahvehaneler, efsaneler, meddah ve Karagöz gibi yabancıları şaşırtan her şey bu bölümde anlatılmaktadır. Dönemin ünlü taşbaskı sanatçıları ve hakkaklarından Rouargue biraderler tarafından yapılmış olan nefis çelik baskı gravürler de esere değer katmaktadır.

Henry Colburn London, Great Marlborough Street, 1837. 2 cilt bir arada, xx, 514; x, 500 s.,10 adet gravür, 22x15x7 cm, profesyonel yenilenmiş sırtı deri cildinde.

Julia Pardoe (1806-1862) İngiliz şair, roman yazarı, tarihçi ve gezgindir. Miss Pardoe, Portekiz seyahatini kaleme aldığı, 1835’te yayınlanan "Traits and Traditions of Portugal" (Portekiz’in Özellikleri ve Gelenekleri) adlı kitabıyla ün kazandı. Miss Pardoe’nin "The City of Sultan and the Domestic Manners of the Turks" (Sultanın Şehri ve Türklerin Âdetleri) adlı kitabını yazması, 1835 yılının Aralık ayında, İngiliz kraliyet ordusunda binbaşı olarak görev yapan babası Thomas Pardoe’yla birlikte İstanbul’a gelmesi ve burada dokuz ay kalması sayesindedir. Bu kitap iki cilt olarak 1837’de Londra’da yayınlandı. Avrupa'da oryantalizm akımının başladığı dönemde çok ilgi çekti. 1838, 1845 ve 1854’te 3 cilt olarak tekrar basıldı. Satışa sunulan eser, İstanbul’da, II. Mahmud dönemi İstanbul ve Bursa’sını, sokakları, semtleri ve günlük yaşamıyla anlatır. Yemekleri, âdetleri, eğlenceleri ve yaslarıyla neredeyse 2 asır önce yaşamış olan Türkler, Rumlar, Ermeniler ve Yahudiler hakkında Miss Pardoe’nun kaleminden günümüze ulaşan binbir ayrıntı kitabı süslemektedir. 

Fisher, Fils et Cie: Paris and London, [1838]. 82 gravür, 2 harita, 28x23x5 cm, deri cildinde.

Thomas Allom (1804-1872), 19. yüzyılda gravürlü kitap geleneğininin en önemli ressamlarından biridir. Mimar Francis Goodwin’in yanında çalışmıştır. Institute of British Architects’in kurucu üyeleri arasındadır. Allom’un resimleri pek çok seyahatnamede gravür olarak yer almıştır. Koleksiyonerler tarafından her zaman aranan bir kitap olan "Syria, The Holy Land, Asia Minor IIlustrated"i de Thomas Allom resimlemiştir. Kitabın A. Kaiser tarafından yapılan Almanca çevirisi "Konstantinopel in und seine Umgebungen" (Leipzig, 1841) başlığıyla yayınlanmıştır. Metnini A. Baratta’nın yazdığı İtalyanca baskı ise "Costantinopoli Effigiata Descritta" (Torino, 1840) başlığı ile basılmıştır. Thomas Allom İstanbul’da bulunduğu sıralarda İngiltere büyükelçisi Lord Stratford Canning’den yakınlık görmüş, elçilikte görev yapan din adamı ve araştırmacı Robert Walsh’ın rehberliğinde İstanbul’un tarihi yapısı üzerine önemli bilgiler alarak bu gizemli kentin meydanlarında, sokaklarında birbirinden güzel, pitoresk resimler çizmiştir. Bu resimler, o dönem İstanbul kentinin mimari yapısından tarihî köşelerine, geleneksel yaşamından insanlarına kadar çok zengin ve detaylı bilgiler verir. Thomas Allom’un çizdiği İstanbul resimleri arasında Boğaz ve Haliç manzaraları, mezarlıklar, Sultanahmet Meydanı ve çevresi, kilise ve ayazmalar, surlar, kahvehaneler, hamamlar önemli bir yer tutar. Resimlerinde görülen İstanbul manzaraları sayesinde, günümüze dek birçok mimari yapının kaybolup silindiği veya gördüğü değişiklikler çarpıcı bir şekilde gözler önüne serilir. Ressamın İstanbul’da bulunduğu yıllarda Kız Kulesi henüz ahşap bir yapıdan ibarettir ve Ahırkapı önlerini balıkçı dalyanları süslemektedir. Nuruosmaniye semtinde yer alan, kölelerin alınıp satıldığı Esir Pazarı’ndaki Esirci Han’dan da günümüze hiçbir şey kalmamıştır. Robert Walsh’ın uzun yıllar yaptığı araştırmalara dayanarak kaleme aldığı Osmanlı ülkesindeki izlenimleri Thomas Allom’un gravürleri ile birleşerek "Constantinople and the Scenery of the Seven Churches of Asia Minor" [İstanbul ve Anadolu’da Yedi Kilise] eseri  koleksiyonerler tarafından en bilinenidir. Müzayedeye sunduğumuz Allom’un gravürlerinin kullanıldığı ancak metnini Leon Galibert ile C. Pelle’in yazdığı Fransızca kitap "Constantinople Ancienne et Moderne, comprenant aussi les Sept Églises de l’Asie Mineure" (Paris, [1838]) adlı eserdir.

Firmin Didot Frères Paris, MDCCCXL [1840]. 462 s., 96 gravür, 1 katlanır harita, 21.5x14x4 cm, sırtı deri cildinde, hafif kararmalar mevcut.

1803-1810 yılları arasında İstanbul'da bulunan Fransa Kralı'nın doğu dilleri tercümanı Jouannin'in (1783-1844), Osmanlı İmparatorluğu'nun başlangıcından II.Mahmud'un saltanatına kadar olan dönemi kapsayan Osmanlı Tarihi kitabı özellikle gravürleri ile dikkat çekmektedir. 96 adet gravür genellikle Grelot, Barlett, d'Ohsson gibi önemli kaynaklardan alınmıştır. Jouannin, Fransa Kralının birinci tercümanı ve College Louis le Grand’da direktördü. İstanbul’da bulunan "École des Jeunes de Langues"da okudu. 1803-1810 arasında Ortadoğu’yu gezdi. 1817-1826 arasında bölgeye ikinci bir gezi daha yaptı. Jouannin’in topladığı materyal Dupre, Tancoigne, Andreossy gibi döneminin yazarlarına kaynak olmuştur. Bu eserin Osmanlı İmparatorluğu Askerlik Sanatı Örf ve Adetleri (İstanbul, 2000) başlığıyla Türkçe çevirisi yayınlanmıştır.

George Virtue London, 1838. 166 s., 28x22x4 cm , orijinal, sırtı deri, kabartmalı sıkı cildinde.

Miss Julia Pardoe (1806-1862) tanınmış bir İngiliz yazardır. Yazmaya on dört yaşındayken şiirle başladı. Bunun ardından yazdığı romanlar da çok beğenildi. Anılarını ve gezi notlarını yayımladı. Geçirdiği bir hastalık sonucu, güney ülkelerine yolculuklar yapmak zorunda kaldı. İlk gezisini Portekiz’e yapan yazar, bu ülkeyle ilgili gözlemlerini "Traits and Traditions of Portugal" (Portekiz’in Destanları ve Gelenekleri) adlı kitabında topladı. Miss Pardoe, 1835 yılında İstanbul’a geldi. Gerçek amacı Yunanistan, Türkiye ve Mısır’ı görmekti. Ancak, İstanbul’a gelince şehrin büyüsüne kapılarak dokuz ay boyunca İstanbul’da kaldı. Sultan II.Mahmud’un başta olduğu bu dönemde İstanbul’un eşsiz doğa güzellikleriyle dolu Boğaziçi’ni, halkın eğlence yerlerini, anıtlarını ve çarşılarını dolaşmış, bayram ve Saray’ın düğün alaylarına katılmış, çeşitli sosyal konumdaki kişilerin konaklarında bulunmuştur. Ayrıca, Bursa ve Uludağ yöresine de gitmiştir. Bütün bu yaşadıklarını büyük bir tarafsızlıkla yazıya döken, doğaya ve şiire tutkun Pardoe, gördüklerini en ince ayrıntısıyla adeta resmeder gibi betimlemiştir. Özellikle Batı’da var olan Osmanlı ile ilgili yanlış ve olumsuz kanıları, haksız önyargıları silmiş oldu.  Kitabın gravürlerini çizen William Bartlett (1809-1854) ünlü İngiliz gravür sanatçısıdır. John Britton’un yanında ustalaştı. Britanya adasını baştanbaşa dolaştı. 1840’ların ortalarından itibaren Balkanları ve Ortadoğu’yu gezdi. 1835 ile 1852 arasında Amerika Birleşik Devletleri’ne dört seyahat yaptı. (1809–1854). İlk resimleri 1831-1833 yıllarında Londra’da Kraliyet Akademisi’nde sergilendi. Kitaplara çizdiği desenlerle tanındı. Bu alandaki istekler dolayısıyla birçok ülkeyi gezdi. Bartlett, J. Pardoe’nin kitabını resimlemek için 1835’te İstanbul’a geldi. Hazırladığı 87 gravür İstanbul’un o yıllardaki görünümünü aksettirmesi bakımından bugün birer belge durumundadır. Çeliğe hakkederek basılmış bu gravürler değişik hakkaklar tarafından işlendiğinden kaliteleri farklıdır. Ayrıca hakkaklar gravürleri zaman zaman orijinallerinden değişik biçimde işlemişlerdir. Bartlett’in büyük bir ustalıkla çizdiği resimler Miss Pardoe’nin mükemmel metni ile birleşince "The Beauties of the Bosphorus", gravürlü İstanbul kitapları arasında müstesna bir yere sahip olmuştur.

Garnier Fréres Paris, 1855. vii, 528 s., 18 levha gravür, ilk baskı. Blackmer 963, Atabey 681, 28x19x4.5 cm, döneminin sırtı deri cildinde.

Théophile Lavallée'nin bu kapsamlı tarih çalışması, Batı dünyasında Tanzimat sonrasında Türkiye'ye dair artan ilgiye cevap vermek amacıyla kaleme alınmıştır. Beş bölümden oluşan kitabın ilk bölümünde, Osmanlı İmparatorluğu'nun coğrafi tasvirini yapan yazar, daha sonraki kısımlarda İslamiyetin doğuşundan 1852'ye kadarki önemli olayları kronolojik olarak incelemiştir. Eser, Thomas Allom'un çizmiş olduğu karakalem resimlerden gravür tekniği ile basılmış, 18 adet çelik baskı gravürle bezenmiştir.

Libraire Paul Ducroco: Paris, 1869. ix, 377 s., metin içinde birçok gravür, 27.5x19x4 cm, kenarları altın yaldızlı bez cildinde.

Asıl adı René de Mont-Louis olan Charles Farine’in (1818-1883) Ticarete atılmış bir eski Osmanlı askeri, bir Rum papazın yetim kızı olan karısı ve biri kız beş çocuğu vardır. Çok sonra oğullardan ikisine, Almanya İmparatoru Frederik tarafından, “Barbaros” yani “Kızılsakal” lakabı takılacaktır. Akdeniz her köşesinde yankı bulan Barbaros ismi kimi zaman gözüpeklik, yetenek ve zekayla kimi zamansa korsanlıkla birlikte anılacaktır. Bu iki korsan kardeşin, Oruç ve Barbaros Hayreddin Paşa’nın yaşamları, birbirinden güzel gravürler eşliğinde aktarılıyor. Desenler Léopold Flameng’in elinden çıkmadır.

William Mackenzie: London, 1877-1879. 5 cilt: 2 s, 1 gravür, [1] başlık sayfası, 4 gravür, 1 renkli çift sayfa harita, 192 s; 1 gravür, [1] başlık sayfası, 4 gravür, 1 renkli çift sayfa harita, [193-] 384 s; 1 gravür, [1] başlık sayfası, 4 gravür, 1 çift sayfa harita, [385-] 576 s; 1 gravür, [1] başlık sayfası, 3 gravür, 3 harita (biri çift sayfa), [577-] 768 s; 1 gravür, [1] başlık sayfası, 4 gravür, 2 çift sayfa harita, [769-] 954, ii,ii, [1] s, 27x21x8 cm., 5 cilt bir arada, sırtı deri orijinal cildinde 

Bu mufassal eserde, Osmanlı ve Rus imparatorluklarının 2 yüzyıllık ilişkileri, Osmanlı'nın yükseliş ve çöküşü, Doğu Sorunu ve 1877-1878 Osmanlı–Rus Savaşının neden ve sonuçları ele alınmaktadır. Yüzbaşı Henry Montague Hozier, Yunan ayaklanmasını, Kırım ve Sırp savaşlarını da ele alarak, Osmanlı-Rus Savaşı’nı Balkan yarımadası, Anadolu ve Karadeniz'de geçen muharebelerini son derece ayrıntılı bir şekilde anlatmaktadır. Yazar, savaşa giren ülkelerin halklarını da tanıtmaktadır. Hozier kitabını Osmanlı ve Rus paşalarının portreleri, cephe görüntüleri ve İstanbul, Kars, San Stefano (Yeşilköy), Plevne ve Erzurum’u gösteren çelik baskı manzara gravürleri ile zenginleştirmiştir. 

Ernest Bourdain Paris, 1856. [4], 36 s., 16 orijinal litografi.. 48x33x2 cm. Döneminin sırtı deri cildinde. Metnin alt kısmında su lekeleri vardır. (Atabey ve Blackmer'de yok)

Kırım Savaşı'nın ardından imzalanan Paris Anlaşması'na katılan bütün ülkelerin diplomatlarının portrelerini içeren çok nadir bir çalışma. Anlaşma imzalanırken Osmanlı İmparatorluğu'nu temsil eden Mehmed Emin Âli Paşa ve İmparatorluğun Paris elçisi Mehmed Cemil Bey eğitimleri, mesleki kariyerleri ve aile yaşamlarıyla ayrıntılı bir biçimde ele alınmaktadır. Paris Antlaşması Kırım Savaşı'na (1853-1856) son vermek üzere 7 devlet (Osmanlı İmparatorluğu, Büyük Britanya, Fransa, Piemonte (Sardinya), Rusya, Prusya ve Avusturya-Macaristan) arasında, Paris'te imzalanan barış belgesidir. 12 maddeden oluşan anlaşma yüzünden, Osmanlı İmparatorluğu adına baş delege olarak katılan ve imza atan Sadrazam Âli Paşa, savaşın en büyük ağırlığını taşıyan Türkiye'nin Rusya'dan çok az toprak elde ettiği ve savaşı kazanan güçlerden biri olmasına karşın ödün veren devlet durumuna düştüğü gerekçesiyle siyasal rakiplerinin, özellikle de ustası Reşid Paşa'nın sert eleştirilerine maruz kalmıştır. Bu kitap, 30 Mart 1856'da imzalanan Paris Antlaşması'nın albümüdür. Fotoğraflar Pierson ve Mayer kardeşler tarafından çekilmiştir. Albüm sadece delegeler için basılmış olan son derece nadirdir.

E. Dentu Paris, 1878. 344 s., metin dışında 1 levha, 24x16x2.5 cm, şık cildinde

Comte Émile de Kératry (1832-1904) Fransız politikacı, asker ve yazardır. 33. Osmanlı padişahı olan V.Murad (1840-1905) önceki padişah Abdülaziz'in yeğeni ve sonraki padişahı II. Abdülhamid'in ağabeyidir. Abdülaziz'in bir saray darbesi sonucu tahttan indirilişinden sonra onun yerine geçirilmiş, 93 gün boyunca tahtta kaldıktan sonra akli dengesinin bozulduğu gerekçe gösterilerek 31 Ağustos 1876'da padişahlık makamından indirilmiştir. Osmanlı tarihi boyunca en az süre yönetimde kalmış olan padişahtır. Tahttan indirildikten sonra birçok siyasi grup tarafından yeniden yönetime getirilmeye çalışılmış olmasına rağmen, bu girişimlerin hiçbiri başarılı olamamıştır.

James Blackwood & Co. London [3], 128, 391, 16 s., 6 tam sayfa gravür, 24x17.5x3.5cm

3 bölümden oluşan eserin ikinci bölümü Yunanistan-Türkiye-Rusya ve Polonyo'ya ayrılmıştır. Birinci bölüm Güney Amerika'da, üçüncü bölüm ise Japonya'da geçmektedir.

Ad Mame et Cie, Imprimeurs-Libraires Anvers, M DCCC LVI [1856] . 411 s., 4 gravür, 22x14x2.5 cm, sırtı deri orijinal dekoratif cildinde

Charles Barthélemy, İngiltere ve Rusya gibi 19. yüzyıl tarihinde özel bir konumda bulunan ülkelerin tarihlerini yazan döneminin önemli tarihçilerinden biridir. Osmanlı İmparatorluğu gibi büyük bir devlete karşı ilgisiz kalamayan yazar, kuruluş yıllarından başlayarak Abdülmecid dönemine kadar Osmanlı İmparatorluğu’nun tarihini krononolojik olaylar örgüsü içinde anlatan bu kitabı kaleme alır. Eserin batı dillerinde yazılmış Osmanlı Tarihi kitapları arasında seçkin bir yeri vardır. Türklerin ve Osmanlıların başlangıcı ile başlayan kitap 1855 yılına kadar Osmanlı İmparatorluğu tarihini ele almaktadır. Osmanlıların, Bizans’ın küçük bir komşusu olduğu günlerden büyük bir imparatorluğa dönüşümünü oldukça dikkatli bir biçimde inceleyen Barthelemy, kitabında oldukça dikkat çekici gravürlere yer vermiştir. İstanbul’a giren sakalsız Fatih ve Haliç’e karadan indirilen gemileri gösteren gravürler detaylarındaki güzellik ile dikkat çekmektedir. 

1883 E. Plon et Cie, Imprimeurs - Editeurs: Paris 2 cilt eserin birinci cildi, 425 s., 23x16x3.5 cm, "Bibliotheque Imperale" varak yaldız baskılı tümüyle orijinal deri cildinde.

Cilt yıllar evvel imhaya gönderilen Sultan II. Abdülhamid Kütüphanesi eserlerindendir. Birçok koleksiyonere yayılmış olan kitapların bir kısmı son on yıl içinde Atatürk Kitaplığı tarafından piyasadan geri satın alınmıştır.

Freytag Verlag: Leipzig & Prag, 1887. iii, 188 s., metin içinde 1 harita ve 19 fotoğraf, 18.5x13x1cm., bez cildinde.

19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda jeoloji araştırmaları yapan bilim adamlarının en tanınmışlarından biri Rus coğrafyacısı, gezgin ve jeolog S, A. Tchihatchef’tir (1808-1890). St. Petersburg’da özel öğrenim gören ve Avrupa’da dönemin en ünlü coğrafya ve jeoloji bilginleri ile çalışan Tchihatchef, Fransız Enstitüsü üyelerindendir. 1847-1863 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nda bulunmuş, bir süre de İstanbul’da Rus Elçiliğinde ataşelik yapmıştır. Bu dönemde Anadolu’da çeşitli araştırma gezileri yapan Tchihatchef, bu geziler sonunda memleketimizin coğrafyası, arkeolojisi, jeolojisi, paleontolojisi, bitki örtüsü ve hayvan cinsleri hakkında muazzam bir eser oluşturmuştur. (Asie Mineure, Description Physique, Statistique Et Archeologique de Cette Contree, Paris, 1853-1869., 8 cilt ve üç atlas) Anadolu’nun doğal yapısı, istatistik ve arkeolojik durumu üzerine bir çok eseri olan Tchihatchef, İstanbul ve civarı, özellikle İstanbul ve Çanakkale Boğazlarının oluşumları üzerine de  "Le Bosphore et Constantinople" (Paris, 1864) gibi büyük bir eser bırakmıştır.

Charles L. Webster & Co.: New York, 1887. xix, 685 s., metin içinde 107 ağaç klişe baskı levha (resim, çizim, harita), 23.5x16x4.5 cm, dekoratif bez cildinde

Türkiye’de elçilik yapmış olan Amerikan yazar Samuel S. Cox’un “Diversions of a Diplomat in Turkey” kitabı; Türkiye’deki politika, diplomasi, Sultan, din, Türk zekası ve espri anlayışı, azınlık gruplar, gümrük, haremler, harem ağaları, köleler; Romanya, Sırbistan ve Bulgaristan gibi konuları özenli ilüstrasyonlarla bezenmiş şekilde kapsamaktadır.